Adrianus van der Blom (28) en Jaapje van den Berg (29)

Adrianus
Adrianus wordt op 11 oktober 1789 geboren als buitenechtelijke zoon van Arentje van der Blom (57), in Nieuwenhoorn. De eerste tijd van zijn leven zal hij wel in die plaats gewoond hebben, op de pachtboerderij van zijn grootouders. Zijn grootvader overlijdt in februari 1791 en zijn grootmoeder in november van dat jaar. In september 1792 trouwt zijn moeder in Zuidland met Isak Roest, die vermeld staat als bouwman (landbouwer) en herbergier. Niet lang daarna wonen ze in Vierpolders en is Isak arbeider. Ze krijgen kinderen en zijn eigenaar van enige hectaren grond.
Ik denk dat Arij, zoals hij vermoedelijk zal zijn genoemd, al op jonge leeftijd moet gaan werken als boerenknecht. Maar hij leert toch schrijven, hij kan in ieder geval zijn handtekening zetten.

Jaapje en haar ouders
Jaapje wordt geboren in Heenvliet, op 27 oktober 1806 en gedoopt op 2 november, ‘geheft door den vader zelve’. Haar ouders zijn Antonie van den Berg (58), arbeider, en Grietje Karnaat (59). In juli 1810 overlijdt Antonie op 42-jarige leeftijd, ‘nalatende vier kinderen’. Dat betekent voor een arbeidersgezin bittere armoede. Grietje moet dus (meer) gaan werken voor de kost en misschien ook haar zoontjes van negen en zeven jaar. Ze wordt in een latere akte arbeidster genoemd, waarschijnlijk werkt ze op het land. En omdat ze vrouw is krijgt ze veel minder loon dan een man. Wie zorgt er intussen voor de twee kleintjes? De buren, een familielid? Dat is de enige manier waarop arme mensen elkaar kunnen helpen.
Grietje is 33 jaar wanneer ze weduwe wordt, waarom is ze niet opnieuw getrouwd? De kansen voor een tweede huwelijk waren aanzienlijk, er stierven veel vrouwen in het kraambed. Mannen die dan achterbleven keken niet heel kritisch naar uiterlijk of karakter, als ze maar iemand hadden die voor hun kroost kon zorgen.
Wie weet ligt het antwoord in het feit dat Grietje in 1816 en in 1822 een buitenechtelijk kind ter wereld brengt. Het kan zijn dat zij bekend staat als een vrouw die het niet zo nauw neemt en met zo iemand trouw je niet. Zeker niet in een rechtzinnige plattelandsgemeenschap.

Image VL00090
Adrianus en Jaapje waren niet erg bedreven in de schrijfkunst. Maar Jaapje kòn het in ieder geval wel, al heel wat in die tijd, waarin meer dan de helft van de vrouwen analfabeet was.
Het huwelijk van Adrianus (Arij) en Jaapje
Wanneer Arij veertig jaar is gaat hij op 8 januari 1830 trouwen met de 23-jarige Jaapje. Hij is boerenknecht en zij is dienstbode, ze wonen allebei in de polder Heenvliet. De moeder van Arij, Arentje van der Blom, en zijn stiefvader Isak Roest hebben bezwaren tegen dit huwelijk, ze geven per notariële akte min of meer gedwongen toestemming en ze zijn niet aanwezig bij de plechtigheid. Is Jaapjes achtergrond de oorzaak van deze onenigheid of zijn Arentje en haar zoon al veel langer gebrouilleerd?
Arij kan ruzie hebben gehad met zijn stiefvader, hij kan zich achtergesteld hebben gevoeld bij de andere kinderen uit het gezin, hij kan op zijn vader hebben geleken, waardoor zijn moeder steeds op pijnlijke wijze werd herinnerd aan zijn onbetrouwbare en mogelijk losbandige verwekker, kortom, er zijn allerlei oorzaken te bedenken voor een verwijdering. Toch wordt het dochtertje van Arij en Jaapje dat in 1831 wordt geboren naar zijn pas overleden moeder vernoemd.
Het echtpaar gaat wonen in Zwartewaal, aan het Noordeinde, bij de dijk van de Oude Maas. Daar krijgen ze tien kinderen, van wie het tweede en het jongste als baby sterven. Arij is nog steeds boerenarbeider. Jaapje overlijdt zeven maanden na haar laatste bevalling, op 10 februari 1843, 36 jaar oud. Een miskraam? Haar man staat er nu alleen voor met acht kinderen, van wie de oudste nog maar net twaalf is. Hoe hij dat opgelost heeft weet ik niet, hij is niet hertrouwd. Ik vermoed dat het gezin verdeeld werd over diverse familieleden, omdat ze later zo verspreid over Voorne-Putten en de Hoekse Waard terechtgekomen zijn.

Image VL00091
In één van de huisjes aan de rechterkant woonden Adrianus en Jaapje met hun gezin. De foto is in ongeveer 1930 gemaakt.
Arij sterft op 5 december 1854 in zijn huis in Zwartewaal, op 65-jarige leeftijd. Zijn dan net volwassen geworden oudste zoon, Antonie, wordt beëdigd als voogd over zijn broers en zusters, van wie de jongste op dat moment vijftien jaar is. Veel zal die benoeming niet ingehouden hebben, de meesten wonen denkelijk allang ergens anders. Eén broer, mijn overgrootvader Jacob van der Blom (14), is in ieder geval in 1854 niet meer in Zwartewaal. De kinderen erven een huis met schuur en drie are tuin en boomgaard, plus een stukje dijkweiland. En ook ongeveer twee bunder (hectare) wei- en rietland in Vierpolders (nog van grootmoeder Arentje?). Al met al niet veel om met zijn achten te moeten delen.

Deze website is gemaakt en ontworpen door NMMOnline.