Arentje van der Blom (57) en (Adrianus van Toledo) (56)

Arentje
In het doopboek van Nieuwenhoorn op het eiland Voorne-Putten staat te lezen: ‘Geboren den elfden Junij 1767, gedoopt den dito Arentje, vader Jacob van der Blom, moeder Martijntje van Venlo, geheft door Arentje Looy als Lidmaat.’ Arentje groeit op in een gezin waar vier van de acht kinderen volwassen worden. Ze wonen in de polder Nieuwenhoorn, haar vader Jacob Bouwenszoon van der Blom (1724-1791) is daar pachtboer.

Image VL00087
Het westelijk gedeelte van het eiland Voorne-Putten.

Image VL00087a
De kerk van Nieuwenhoorn, waar Arentje en haar zoon Adrianus zijn gedoopt.
Wanneer Arentje 22 jaar is krijgt zij in oktober 1789 een buitenechtelijk kind. Weer uit het doopboek van Nieuwenhoorn: ‘Den elfden Oct.1789 gedoopt, Adrianus (28), een kind in onegt geteelt (!! A.N.) waar van Moeder is Arentje van der Blom, doopgetuige Leuntje van de Knegt’. Arentje is kennelijk een strijdbare vrouw, want samen met haar vader spant ze in februari 1790 een proces aan tegen Adrianus van Toledo, ‘laatst gewoond hebbende te Hellevoetsluis’, wegens ‘defloratie’ (ontmaagding). Hoe dat afgelopen is zullen we nooit weten; het archief van de betreffende procureur is niet bewaard.

Adrianus van Toledo
De boosdoener van dit verhaal wordt geboren op 29 februari 1756. Hij is de oudste zoon van Cornelis van Toledo en Jaapje Groenendijk, die in Nieuw Helvoet wonen.
Er zijn twee overleveringen met betrekking tot de oorsprong van de familie Van Toledo. De ene is dat in de zeventiende eeuw een Spanjaard van die naam, die een protestantse overtuiging had, naar Nederland kwam om de Spaanse Inquisitie te ontvluchten. De andere is dat Don Frederik van Toledo, een zoon van de hertog van Alva, de landvoogd over de Nederlanden namens de Spaanse koning Filips de Tweede, tijdens de belegering van Haarlem in 1572 een kind verwekte bij een meisje uit de omgeving. Volgens mij is het meest waarschijnlijke dat een Spaanse huursoldaat uit de stad Toledo hier is blijven ‘hangen’.
Wat er terecht kwam van Adrianus heb ik niet kunnen achterhalen. In de aanklacht wegens defloratie staat dat hij als laatste woonplaats Hellevoetsluis had. Bij die vesting was een grote haven en een dok voor oorlogsschepen. En er waren uiteraard veel militairen gelegerd. Hij kan dus als matroos het zeegat uit zijn gegaan, of soldaat zijn geworden. In beide gevallen moeilijk te vinden, zowel voor een in de steek gelaten meisje toen als voor een nazaat nu.

Naschrift
Door diverse reacties op deze website ben ik te weten gekomen dat de geboortedatum van Adrianus van Toledo niet klopt. De eerste Adrianus is blijkbaar als kind overleden, want er werd op 18-02-1763 een tweede Adrianus in het gezin van Cornelis van Toledo geboren.
Deze Adrianus woonde in ieder geval vanaf 1792 in het westelijk deel van het eiland Schouwen, een flink eind van Hellevoetsluis af en dus in een ander rechtsgebied. Werd de grond in Voorne-Putten hem te heet onder de voeten? Hij trouwde in 1793 met Cornelia Krepel uit Burgh. Misschien was zij een goede partij, waardoor hij eigenaar werd van de boerderij, die later ‘Toledo’s Hoeve’ ging heten. Hij genoot in zijn nieuwe leefomgeving kennelijk aanzien, want hij was rond 1800 één van de schepenen van de Heerlijkheid Westerschouwen. In 1803 werd hij veroordeeld voor strandjutten; Adrianus’ verweer dat hij de (verstopte) spullen had gekocht van marskramers en langstrekkende soldaten vond geen gehoor. Ondanks dat alles werd hij in 1810 opnieuw tot schepen benoemd.
Zijn huwelijk was hoogstwaarschijnlijk kinderloos, want zijn bezittingen werden na zijn overlijden op 9-2-1838 geërfd door Thomas Hobson, logementhouder te Hellevoetsluis, en Marinus Bock, chirurgijn en Visiteur der Quarantaine uit diezelfde plaats. Vlak voor zijn dood wijzigde Adrianus zijn testament om zijn dienstbode ƒ1300.--. na te laten.
Jaapje Groenendijk, de moeder van Adrianus van Toledo, verloor al jong haarouders. Door het gerecht van Vierpolders, waar ze was geboren, werden voogden aangesteld. Dertien jaar later legden die schriftelijk verantwoording af over hun beheer van de bezittingen van haar en haar zusters, vanwege Jaapjes aanstaande huwelijk (oktober 1755). Dat is een kostelijk document, waarin zowat alle dorpsbewoners de revue passeren. Er worden 34 namen genoemd van mensen die iets geleverd of gedaan hadden, waarvoor ze natuurlijk werden betaald. En dat in een polder met ongeveer veertig huizen. Jaapje en haar zusters kregen een flinke uitzet mee. Op de afrekening staan o.a. diverse gouden en zilveren sieraden, zijde en kant en bijbeltjes. Maar liefst tien vrouwen ontvingen naailoon. En dankzij die opsomming van onkosten weten we nu dat er bij de begrafenis van Jaapjes broertje Arij zoutevis, vette kaas, pruimen en beschuitjes met kaneel werd gegeten!

Image VL00088
Arentje zal ongetwijfeld zo’n muts hebben gedragen. Alle vrouwen op het eiland Voorne-Putten droegen op zondag een dergelijke hoofdtooi. Het verschil tussen de standen werd aangegeven door de breedte van de kanten stroken en de grootte van de gouden (of koperen) krullen. Doordeweeks hadden ze gehaakte mutsjes van wit breikatoen op.
Hoe gaat het verder met Arentje?
Zij trouwt op 2 september 1792 in Zuidland met Isak Roest, landbouwer en herbergier.
Het volgend document waarin wat staat over Arentje is de afrekening uit maart 1795 van de nalatenschap van een ongetrouwde tante van haar, Adriana van Venlo. Die tante woonde in het gasthuis (bejaardentehuis) van Brielle. Het uiteindelijk saldo is f 1200,- voor zeven nichten en neven. ‘De binnenmoeder en -vader van het gasthuis en ook de twee dienstmeiden ontvingen de gebruikelijke douceur’ (fooi). Arentje is één van de erfgenamen.
Zij en haar man verhuizen vrij snel na hun huwelijk naar Vierpolders, waar ze wat grond in eigendom hebben. Ze krijgen een aantal kinderen. In 1824 benoemen ze elkaar tot erfgenaam, uit die akte blijkt dat ze dan nog steeds in Vierpolders wonen en dat Isak Roest daar arbeider is. Wanneer Isak in 1832 overlijdt wordt hij vermeld als herbergier. In december 1829 gaat het echtpaar naar een notaris in Brielle om officieel toestemming te geven voor het huwelijk van Arentjes natuurlijke zoon Adrianus (28) met Jaapje van den Berg (29) uit Heenvliet. Adrianus is veertig jaar! Na je dertigste was dat niet meer nodig. Waarom hier dan wel? Een overijverige ambtenaar?
‘Zij verklaaren bij deze eene uitdrukkelijke en formeele toestemming te verleenen zodanig als die overeenkomstig de wet eenigzints kan worden gevorderd’. Hieruit valt op te maken dat Arentje het niet eens is met de keuze van haar zoon. De moeder van Jaapje van den Berg is dan ook geen toonbeeld van deugdzaamheid. Die krijgt twee buitenechtelijke kinderen, lang nadat haar man is gestorven, het laatste wordt geboren wanneer ze 46 jaar is. Denkt Arentje dat Jaapje naar haar moeder aardt?
Arentje overlijdt niet lang na dit familiedrama, op 27 oktober 1830, 63 jaar oud.

Image VL00089
De handtekeningen van Arentje en haar man onder de akte waarin toestemming voor het huwelijk van haar zoon Adrianus wordt verleend.
Deze website is gemaakt en ontworpen door NMMOnline.